Γιάννης Στρατάκης, π. Νομάρχης Φλώρινας,  μέλος Δ.Σ. της ΕΝΑΕ

Μπήκαμε πλέον στην τελική ευθεία των αυτοδιοικητικών εκλογών της 7ης Νοεμβρίου.
Η ημερομηνία αυτή είναι ορόσημο για τα αυτοδιοικητικά πράγματα της Χώρας, αφού αποτελεί την πρώτη πράξη της επιχειρούμενης Αυτοδιοικητικής μεταρρύθμισης μέσω του σχεδίου «Καλλικράτης» .
Το 1994 έγινε η πρώτη εφαρμογή της αιρετής Αυτοδιοίκησης Β’ βαθμού (Νομαρχίες) που ήταν μια βαθιά τομή στο χώρο της Αυτοδιοίκησης, για να συνεχιστεί το 1998 με την εφαρμογή του σχεδίου «Καποδίστριας» για τον Α’ Βαθμό (Δήμοι).
Το πόσο πέτυχαν ή όχι οι πρώτες αυτές μεταρρυθμιστικές προσπάθειες έχει αξία να ερευνηθούν, κυρίως για να αντλήσουμε εμπειρίες που θα μας επιτρέψουν τον περιορισμό των λαθών και την πιο αποτελεσματική εφαρμογή του σχεδίου «Καλλικράτης».
Η υπέρβαση που επιχειρείται είναι πράγματι μεγάλη, η πρόθεση του Νομοθέτη σε ορισμένες αρμοδιότητες ξεπερνά κάθε αισιόδοξη πρόβλεψη.

Τι προβλέπει μεταξύ άλλων ο «Καλλικράτης»:
1) Την εφαρμογή πενταετούς θητείας των αιρετών οργάνων από την επόμενη φορά με εκλογές που θα γίνονται ταυτόχρονα με τις ευρωεκλογές.
2) Τη διεύρυνση των αρμοδιοτήτων του Α’ βαθμού με μεταφορά από τον Β’ βαθμό και από το κράτος αυτών που έχουν σχέση με την άμεση εξυπηρέτηση του πολίτη, καθώς και τη διεύρυνση των αρμοδιοτήτων του Β’ βαθμού με την μεταφορά τους από το κράτος που μέχρι τώρα τις ασκούσε καταχρηστικά (σύμφωνα και με το Σύνταγμα).
«Κάθε αρμοδιότητα που δεν είναι κρατική μεταφέρεται στο Β’ Βαθμό αυτοδιοίκησης»
3) Τη θεσμοθέτηση πόρων σταθερών με κυριότερο προερχόμενο από το ΦΠΑ , το 2% για το Α’ βαθμό και το 4% για το Β’ βαθμό (έναντι 2% που ίσχυε μέχρι σήμερα). Σ’ αυτούς πρέπει να συνυπολογιστεί η διαχείριση των ευρωπαϊκών προγραμμάτων από την Αιρετή Αυτοδιοίκηση και όχι από το κράτος όπως γινόταν μέχρι σήμερα.
4) Την κοστολόγηση κάθε νέας μεταφερόμενης αρμοδιότητας και την εξασφάλιση των σχετικών πόρων, ενώ συγχρόνως το πρόγραμμα ΕΛΛΑΔΑ (Ελληνική Αρχιτεκτονική για τη Διοίκηση και Αυτοδιοίκηση) θα υποστηρίξει το εγχείρημα στην εφαρμογή και την εξέλιξη του.
5) Την μεταφορά αρμοδιοτήτων που αποτελούσαν «ταμπού» και ήταν αποκλειστικής κρατικής άσκησης όπως ιδιαίτερα στο χώρο της υγείας, σε θέματα διαχείρισης περιβάλλοντος, αναπτυξιακού σχεδιασμού κ.α.
Κάθε κόμμα εξουσίας όταν βρίσκεται προ των πυλών της ανάληψης κυβερνητικής ευθύνης μιλά για ολιγομελή κυβερνητικά σχήματα που τα εγκαταλείπει μόλις γίνει κυβέρνηση.
Θα δούμε αυτό να επαναλαμβάνεται γιατί βεβαίως δε δημιουργήθηκαν οι προϋποθέσεις για μια τέτοια μεγάλη υπέρβαση. Για να γίνει αυτό χρειάζεται εκτός από τη μεταρρύθμιση στο χώρο της Αυτοδιοίκησης, γενναία και ριζική μεταρρύθμιση συνολικά της Κρατικής Διοίκησης, προϋπόθεση άλλωστε απαραίτητη για την επιτυχία και του «Καλλικράτη».

Η επιτυχία του εγχειρήματος σε κάθε περίπτωση θα εξαρτηθεί από ποιες δυνάμεις θα επικρατήσουν στο πολιτικό ανταγωνισμό που εξελίσσεται κάθε φορά όταν κάτι καινούργιο γεννιέται και εφαρμόζεται.
Ήδη τα πρώτα αρνητικά σημάδια πριν ακόμα εφαρμοστεί ο Καλλικράτης κάνουν την εμφάνιση τους :
- Η φοβική λογική του πολιτικού μεγέθους του αιρετού Περιφερειάρχη, οδήγησε στον παραλογισμό του ορισμού Αντιπεριφερειαρχών κατά Νομαρχιακό διαμέρισμα και όσα προκάλεσε αυτή η επιλογή κατά τη συγκρότηση των ψηφοδελτίων, για μια θέση περιορισμένου θεσμικού περιεχομένου, μόνο ευτυχείς δεν πρέπει να μας κάνουν.
Τα υπόλοιπα θα τα δούμε στην εφαρμογή του θεσμού και σίγουρα οι προβλέψεις κάθε άλλο παρά αισιόδοξες είναι.
- Η συγκρότηση των ψηφοδελτίων στο Α’ Βαθμό και η διατήρηση των Τοπικών Συμβουλίων (Τοπικές Κοινότητες κ.λ.π.) μόνο προβλήματα δημιούργησαν στην συγκρότησή των, ενώ αποτελεί μέγα ερώτημα ο πολιτικός τους ρόλος έναντι και των αιρετών Δημοτικών Συμβούλων.
Είναι μια επιλογή που υποβάθμισε τελικά το πολιτικό νόημα των εκλογών, ενισχύοντας κριτήρια όπως η συγγενιοκρατία, ο τοπικισμός κ.α.
- Ο σφιχτός εναγκαλισμός των κομμάτων μεγάλων και μικρών και των μηχανισμών που συντηρούν, τείνει μια καθαρά Αυτοδιοικητική αναμέτρηση να τη μετατρέψει σε αντιπαράθεση των κομμάτων σε κεντρικό επίπεδο.
Ποιά και μέχρι πού φτάνει η αυτονομία των αυτοδιοικητικών θεσμών με αυτόν τον άνευ προηγουμένου ηγεμονισμό που καλλιεργείται από όλους τους πολιτικούς χώρους ;

Αντί η εφαρμογή του «Καλλικράτη» να μεταφέρει τον άνεμο της μεταρρύθμισης και στους πολιτικούς σχηματισμούς αλλά και στην ίδια την κοινωνία, διαπιστώνεται μια αντίστροφη διαδικασία υποταγής του στο αντιδραστικό, αποστεωμένο και αναχρονιστικό κομματικό κατεστημένο.
Η υποχώρηση του διαλόγου και ο τρόπος ορισμού των υποψηφίων χωρίς συμμετοχικές δημοκρατικές διαδικασίες αποτελεί σοβαρή ήττα της δημοκρατίας και ιδιαίτερα της αυτονομίας των θεσμών.
Με όλες τις δυσκολίες που συνεπάγεται η δύσκολη οικονομική συγκυρία που σίγουρα θα επηρεάσει την πρώτη εφαρμογή του « Καλλικράτη», αν συνεκτιμηθούν και οι πρώτες αναφερόμενες παραπάνω αρνητικές εμπειρίες, γίνεται κατανοητό ότι ο δρόμος δεν θα είναι στρωμένος με ροδοπέταλα.
Ναι ο «Καλλικράτης» αποτελεί μια πρωτοπόρα μεταρρύθμιση, τη βάση πάνω στην οποία μπορεί να δομηθεί το σύγχρονο πρόσωπο της Αυτοδιοίκησης στην Ελλάδα, αλλά και συνολικά του σύγχρονου Ελληνικού κράτους.
Είναι η ευκαιρία της Περιφερειακής Ελλάδας για να πάρει επιτέλους την τύχη στα χέρια της και να αποφασίζουμε «εμείς για μας» και όχι ν ‘ αποφασίζουν «άλλοι για μάς».
Όλα όμως κρίνονται από το αποτέλεσμα και το αποτέλεσμα προκύπτει από έργα ανθρώπων που ενδιαφέρονται, συμμετέχουν, γνωρίζουν, αγωνίζονται και δεν εκχωρούν τα δικαιώματα τους.