Χαράλαμπος Κουταλάκης, Επίκουρος Καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και ειδικός σύμβουλος της Ένωσης Περιφερειών Ελλάδας.

Τα συμπεράσματα και οι αποφάσεις του 1ου Τακτικού Συνεδρίου της Ένωσης Περιφερειών Ελλάδας αποτυπώνουν για πρώτη φορά τις βασικές προκλήσεις που αντιμετωπίζει ο νεοσύστατος θεσμός της αιρετής Περιφέρειας στα πρώτα δύο έτη λειτουργίας του. Πέρα όμως από τα ζητήματα που αφορούν τη θεσμική θωράκιση της δευτεροβάθμιας αυτοδιοίκησης, στο κείμενο αυτό εμπεριέχονται και μια σειρά από καινοτόμες προτάσεις που αποσκοπούν στην εδραίωση αποτελεσματικών θεσμών, διαδικασιών και πρακτικών πολυεπίπεδης συνεργασίας με την κεντρική διοίκηση, τους δήμους καθώς και τους λοιπούς φορείς που εμπλέκονται στην άσκηση των αρμοδιοτήτων τους.

Mε τον Καλλικράτη μεταφέρθηκαν στις Περιφέρειες σημαντικές αρμοδιότητες που σχετίζονται με την περιφερειακή ανάπτυξη. Η μεταρρύθμιση στη τοπική αυτοδιοίκηση και το κεντρικό κράτος επικεντρώθηκε διαχρονικά στην αλλαγή των δομών και την μεταβίβαση νέων αρμοδιοτήτων στην τοπική αυτοδιοίκηση. Τόσο ο Καποδίστριας όσο και Καλλικράτης οδήγησαν στη σταδιακή ενδυνάμωση της τοπικής αυτοδιοίκησης. Ωστόσο, ελάχιστη προσπάθεια έχει γίνει μέχρι σήμερα για την απλοποίηση των διαδικασιών και τη μείωση του κόστους άσκησης των νέων αρμοδιοτήτων. Το πρόβλημα αυτό εντοπίζεται με ιδιαίτερη οξύτητα σε συντρέχουσες αρμοδιότητες που απαιτούν τη σύμπραξη φορέων της κεντρικής διοίκησης και των δυο βαθμών αυτοδιοίκησης. Η συντήρηση του οδικού δικτύου, ο οδικός φωτισμός, η διαχείριση των ελεύθερων χώρων, η πολιτική προστασία, η διαχείριση των απορριμμάτων, η περιβαλλοντική πολιτική και η χωροταξία ως αναπόσπαστο κομμάτι της αναπτυξιακής πολιτικής, αποτελούν κλασσικούς τομείς που απαιτούν όχι μόνο το ξεκαθάρισμα των ακατανόητων και πολυδάπανων συναρμοδιοτήτων, αλλά κυρίως την υιοθέτηση νέων οργανωτικών δομών, διαδικασιών και πρακτικών, που προάγουν την πολυεπίπεδη συνεργασία των εμπλεκόμενων φορέων.

Στο πλαίσιο αυτό, η προτάση της ΕΝΠΕ για την επικαιροποίηση του κανονιστικού πλαισίου που αφορά τον αναπτυξιακό προγραμματισμό σε κεντρικό, περιφερειακό και τοπικό επίπεδο (Ν 1622/1986) μπορεί να συμβάλει ουσιαστικά στην εμπέδωση μιας νέας συνεργατικής κουλτούρας. Παράλληλα, προτείνονται η εμβάθυνση της διαβαθμιδικής συνεργασίας μέσω της δημιουργίας ενός εθνικού συμβουλίου Δήμων και Περιφερειών, η συγκρότηση κοινής επιτροπής Υπουργείου Εσωτερικών, ΚΕΔΕ και ΕΝΠΕ για την αξιολόγηση της πορείας εφαρμογής του Καλλικράτη και η εκπόνηση ενός Χάρτη Διαβαθμιδικής Συνεργασίας με σαφή και δεσμευτικό πρόγραμμα δράσης, η σύσταση Εθνικού Παρατηρητηρίου με τη συμμετοχή όλων των αρμόδιων κυβερνητικών φορέων, της ΕΝΠΕ και της ΚΕΔΕ με αποστολή την παρακολούθηση της εφαρμογής και τη συνεχή επικαιροποίηση του θεσμικού πλαισίου που αφορά τους Δήμους και τις Περιφέρειες. Οι προτάσεις αυτές συνιστούν ένα πλαίσιο παρεμβάσεων  που μπορεί να προσδώσουν μια νέα δυναμική στη διοικητική μεταρρύθμιση εξασφαλίζοντας την απαιτούμενη συναίνεση και αποδοχή των αναγκαίων αλλαγών στη λειτουργία του δημοσίου.  

Η διεθνής εμπειρία αναδεικνύει ότι τέτοιες πρωτοβουλίες μπορούν να συμβάλλουν ουσιαστικά στην επίτευξη σημαντικών εξοικονομήσεων στην άσκηση των αρμοδιοτήτων, στην απλούστερη και αποτελεσματικότερη επίλυση απτών καθημερινών προβλημάτων του πολίτη και την εμβάθυνση της πολυεπίπεδης διακυβέρνησης με βάση τις αρχές της εταιρικής σχέσης, της εγγύτητας και της επικουρικότητας.