Παναγιώτης Καρκατσούλης στο airetos: Kι, όμως, (η αυτοδιοίκηση) κινείται!

* Ο Π. Καρκατσούλης είναι εμπειρογνώμονας δημόσιας διοίκησης, Σύμβουλος ΑΣΕΠ, π. βουλευτής

Οι υπέρμαχοι των διοικητικών μεταρρυθμίσεων, στη χώρα μας, προσέβλεπαν παντα στην αυτοδιοίκηση. Άλλοτε με τη βοήθεια ιδεολογικών κατασκευών που συνέδεαν την αυτοδιοίκηση με την κοινωνική αυτονομία και την αυτοδιάθεση των πολιτών κι άλλοτε προτάσσοντας την επιθυμία και την ανάγκη να βρουν συμμάχους στη σύγκρουσή τους με το βαθύ πελατειακό κράτος. H προσδοκία τους, παρά τα μελανά σημεία στο βίο και την πολιτεία πολλών ΟΤΑ και αιρετών, δεν διαψευδόταν.

Οι πολέμιοι των διοικητικών μεταρρυθμίσεων βρίσκονταν, κυρίως, στις κεντρικές κυβερνήσεις, ασκώντας ασφυκτικούς ελέγχους στην αυτοδιοίκηση με απώτερο στόχο να μην μπορέσει να διεκδικήσει το μερίδιο συμμετοχής στην άσκηση της εξουσίας που, κατά το Σύνταγμα, της ανήκει. Με δύο πανίσχυρα όπλα, τις αρμοδιότητες και τον προϋπολογισμό, επεδίωκαν να ποδηγετήσουν κάθε διεκδικητικό κίνημα, να καταστείλουν διαμαρτυρίες και να απορρίψουν αιτήματα, ακόμη κι όσα είχαν λογική βάση. Να μην παραλείψουμε να αναφέρουμε, επίσης, την συστηματική διαβολή της αυτοδιοίκησης από την κεντρική εξουσία, μέσω των μηχανισμών προπαγάνδας. Οι ενορχηστρωτές της στα ΜΜΕ χωρίς να υπερασπίζονται, ευθαρσώς, τον συγκεντρωτισμό στη θέση της αποκέντρωσης, ενίσχυαν, συστηματικά, τις αμφιβολίες και τον σκεπτικισμό των καλοπροαίρετων πολτιών για τις δυνατότητες της αυτοδιοίκησης να χειριστεί με επάρκεια και να λύσει δημόσια προβλήματα.

Κι ενώ, στις προηγούμενες πέντε δεκαετίες, η μεγάλη εικόνα ήταν αυτή, με εξαίρεση τις δύο μεγάλες μεταρρυθμίσεις του «Καποδίστρια» και του «Καλλικράτη», φαίνεται ότι, μόλις πρόσφατα, έχει αρχίσει ν’ αλλάζει κάτι και, μάλιστα, με ταχύ ρυθμό. Η τοπική αυτοδιοίκηση δείχνει να χειραφετείται, να διεκδικεί και να υποχρεώνει την κεντρική κυβέρνηση σε αναδιπλώσεις.
Στα χαρακτηριστικά παραδείγματα του τελευταίου χρόνου περιλαμβάνονται, αναμφίβολα, το κίνημα της «πετσέτας» με σκοπό την διεκδίκηση των παραλιών από τους ίδιους τους δημότες των περιοχών στις οποίες αυτές βρίσκονται, οι εθελονικές ομάδες που συνέβαλαν, τα μάλα, στον μετριασμό των συνεπειών των φυσικών καταστροφών, με κορυφαία δράση τη δημιουργία του δικτύου των ανθεκτικών πόλεων στα βήματα του ΣΠΑΥ, η ομόθυμη αντίδραση των αιρετών στην προσπάθεια μεταφοράς ευθυνών από την κεντρική διοίκηση στην αυτοδιοίκηση για την αντιμετώπιση των δασικών πυρκαγιών και η πρόσφατη αντίδραση των ΟΤΑ στην τσιμεντοποίηση όποιου ελεύθερου χώρου έχει απομείνει.

Πολλοί είναι οι παράγοντες που οδηγούν στην ενεργοποίηση της τοπικής αυτοδιοίκησης ως αναχώματος στις αντικοινωνικές επιλογές της κεντρικής κυβέρνησης. Η επισώρευση προβλημάτων που παραμένουν άλυτα και απειλούν, πλέον, την ίδια τη ζωή των δημοτών και την υπόσταση των πόλεων μας, η κρίση αποτελεσματικότητας και αποδοτικότητας του βασικού μοντέλου διακυβέρνησης (top down) που δίνει, σταδιακά, χώρο σ’ εναν έρποντα αυταρχισμό που βαπτίζεται “εποπτεία” και «πολυεπίπεδη διακυβερνηση» καθώς και η κλιμακούμενη διαφθορά, συγκαταλέγονται στους βασικούς παράγοντες που ωθούν τις αυτοδιοικήσεις σε μια πορεία απογαλακτισμού και διαφοροποίησής τους από τις επιλογές της κεντρικής κυβέρνησης.
Η αυτοδιοίκηση στις κρίσιμες στιγμές και τις τραγωδίες του ελληνισμού, είτε σε παλιότερους είτε σε σύγχρονους καιρούς, εύρισκε τη δύναμη να προσφέρει στους αδύναμους και τους μειονεκτούντες βασικά αγαθά για την επιβίωσή τους. Σημερα καλείται να αναλάβει το βάρος της άμυνας απέναντι στις πολλαπλές πιέσεις που προέρχονται από τις πολυ-κρίσεις που αντιμετωπίζουμε. Και για να γίνει αυτό, θα πρέπει να υπερβεί τα πελατειακά αντιδάνεια, τη μίζερη στελέχωση και τις συχνά προβληματικές υποδομές της. Κι ο μόνος τρόπος να το πετύχει είναι να απευθυνθεί με θάρρος και διαφάνεια στους πολίτες, είτε αυτοί ενεργοποιούνται στον επιχειρηματικό τομέα είτε στον εθελοντισμό είτε απέχουν από τα κοινά.

Η αυτοδιοίκηση αποτελεί το βασικό κύτταρο της δημοκρατίας μας. Στο αξίωμα αυτό καλείται, σήμερα, να δώσει πνοή και σχήμα.