* Ο Περικλής Καπετανόπουλος είναι δημοσιογράφος- ιστορικός, διευθυντής του ΜουσεΈου Εθνικής Αντίστασης της Ηλιούπολης
Συμμετέχοντας στο εκπαιδευτικό πρόγραμμα "Γνωρίζω τα μνημεία της πόλης μου" ξεναγώ τον μήνα Μάρτιο μαθητές και μαθήτριες της Ηλιούπολης, όλων των εκπαιδευτικών βαθμίδων, στις προτομές των ηρώων του 1821 που κοσμούν τις πλατείες της πόλης μας. Εδώ με το 15ο Νηπιαγωγείο Ηλιούπολης και την εκπαιδευτικό Βάσω Ζαρκινού. Είναι η τέταρτη χρονιά που ξεναγώ μέλη της σχολικής κοινότητας στα ιστορικά τοπόσημα της πόλης μας.
Ακολουθεί σημείωμα με πληροφορίες για τον Πρώτο Πυρπολητή του 1821 Ιωάννη Θεοφιλόπουλο που επισκεφθήκαμε πρόσφατα.
Ο Καπετάν Γιάννης Θεοφιλόπουλος ή Καραβόγιαννος και το ολοκαύτωμα της Ερεσού.
Ένα από τα λαμπρότερα κεφάλαια της ιστορίας του Εικοσιένα, ίσως το πιο κορυφαίο σε σημασία και αγωνιστική ενδυνάμωση στον κατά θάλασσα αγώνα, είναι η πυρπόληση του τουρκικού θωρηκτού (δικρότου) στην Ερεσό. Η ναυμαχία, η πυρπόληση και η πεζομαχία που επακολούθησε αποτελούν παράλληλα μια από τις αξεχώριστες λαμπρές σελίδες της ιστορίας της Λέσβου, που στα νερά και στα χώματα της διαδραματίστηκε το μεγάλο κατόρθωμα και η συμμετοχή των Λεσβίων στάθηκε ένας απ' τους συντελεστικούς παράγοντες της επιτυχίας του.
Προσκομίζουμε λοιπόν νέα ανέκδοτα ή ξεχασμένα και μη χρησιμοποιημένα στοιχεία, που ρίχνουν νέο φως και καλύπτουν πολλά κενά, ιδίως ως προς τον πρωτοστάτη και ηρωικότερο συντελεστή της πυρπόλησης, τον αδικημένο μπουρλοτιέρη Γιάννη Θεοφιλόπουλο ή Καραβόγιαννο, δηλαδή τον φοβερό θαλασσόλυκο, όπως τον αποκαλούσαν οι συγκαιρινοί του, που γεννήθηκε στα Λαγκάδια της Γορτυνίας στα 1790 και αφού θαυματούργησε σαν αγωνιστής στη θάλασσα και στη στεριά, πέθανε υπέργηρος στην Αθήνα στα 1885 (1Δεκεμβρίου) τιμημένος με τον βαθμό του αντιστρατήγου.
Πέθανε με την αλγεινή πικρία, ότι αντίθετα με τους συναγωνιστές του στα ολοκαυτώματα Ερεσού και Χίου, Παπανικολή και Κανάρη, που έγιναν ημίθεοι, αυτός παραγκωνίστηκε ολότερα απ' τους ιστορικούς του Εικοσιένα, που πολλοί δεν αναφέρουν ούτε το όνομά του, όπως ο Τρικούπης, ο Παπαρρηγόπουλος και άλλοι.
Όταν στα 1884 βγήκε η Ιστορία του Παπαρρηγόπουλου, οι θαυμαστές του Καραβόγιαννου, πονώντας για την καταπατημένη τόσον άδικα υπερηφάνεια του ηρωικού θαλασσόλυκου, κίνησαν αληθινή εκστρατεία για την ιστορική του δικαίωση και αποκατάσταση, προσκομίζοντας αδιάψευστα έγγραφα και ντοκουμέντα, και ιδίως το ζωντανό θρύλο που επιζούσε ακόμα στις ψυχές των συγχρόνων του, ακόμα και του ίδιου του Κανάρη, που όταν έγινε πρωθυπουργός "συνωθουμένου του πλήθους εις την οδόν Σταδίου, μόλις διέκρινε τον γέροντα, κατελθών της αμάξης, τον ενηγκαλίσθη και τον κατεσπάσθη δακρύων..."
Η φήμη του καπετάν Γιάννη Θεοφιλόπουλου έκανε τον βασιλιά Οθωνα να καλέσει τον Καραβόγιαννο στα Ανάκτορα για να τον φωτογραφήσει. Έτσι έχουμε την μοναδική φωτογραφία του σε προχωρημένη ηλικία, ντυμένος με την παραδοσιακή μοραΐτικη φορεσιά, με πρόσωπο γαλήνιο τον ήρωα της Ερεσού και της Χίου. Ο Οθωνας έβαλε την φωτογραφία του Καραβόγιαννου δίπλα στου Κανάρη. Την είδε ο βασιλιάς της Βραζιλίας Δον Πέτρος σε επίσκεψη που πραγματοποιούσε στην Ελλάδα και ζήτησε να γνωρίσει προσωπικά τον ήρωα. Τόση εντύπωση του έκανε το τιτάνιο παρουσιαστικό του που θύμιζε Ομηρικούς ήρωες (είχε ανάστημα 2.15 μέτρα.)
Το σπίτι του στην Αθήνα και στα Λαγκάδια είχε γίνει προσκύνημα των νέων που έβρισκαν στην μορφή του την ενσάρκωση του Εικοσιένα, μια ζωντανή πηγή δόξας και μεγαλείου.
Όταν ήταν άρρωστος τον επισκέφθηκε η χήρα του στρατηγού Τουρκοβασίλη και του είπε να μην λυπάται γιατί ξεχάστηκαν οι δάφνες του. Ο Καραβόγιαννος την κοίταξε αγέρωχα και της είπε: "Τις θυμάται η Ερεσός!", όπως είπε για τους αγώνες του ο Αισχύλος, ότι μόνο το "Μαραθώνιον άλσος αν είποι", δηλαδή μόνον ο τόπος όπου θαυματούργησε η ανδρεία του είναι ικανός να την εξιστορήσει και να την υμνήσει.
Την εκστρατεία για την ιστορική δικαίωση του παραγνωρισμένου ήρωα, ανέλαβε το 1884 ο δημοσιογράφος Γ.Βαλασόπουλος από τις στήλες της Αθηναϊκής εφημερίδας του "Νέμεσις", προκαλώντας τον Παπαρρηγόπουλο να επανορθώσει την παράλειψη, στηριζόμενος στα έγγραφα (8.4.1884). Επίσης κατηγόρησε τον Τρικούπη ως "διαστροφέα εμπαθή της Ιστορίας". "Οτι εγράψαμεν, τονίζει ο Βαλασόπουλος, εγράφη εκ πεποιθήσεως, όχι να ευχαριστήσωμεν τον θνήσκοντα αγωνιστήν, αλλά δια να διορθώσωμεν την άδικον ιστορίαν της πατρίδος μας (εφ.Νέμεσις 16.4.1884).
Εκείνος όμως που αγωνίστηκε πραγματικά, προσκομίζοντας όλα τα στοιχεία είναι ο καθηγητής Εμμ.Ι.Βροήλης, σε 7 συνέχειες της εφημερίδος Αθηνών "Εθνικόν Πνεύμα"(αρ.73-80, 28 Μαρτίου-5 Απριλίου 1884).
Η μελέτη του Βροήλη τιτλοφορείται " Ο πρώτος πυρπολητής του 1821 Ιωάννης Θεοφιλόπουλος ή Καραβόγιαννος".
"Εντός ξένου και πενιχρού οίκου, γράφει ο Βροήλης, κειμένου επί τινός οδού εγκαρσίου της οδού Αιόλου, παρά την Βρύσιν του Βορρά, διαμένει ο γέρων πυρπολητής, εν των λειψάνων της αρχαίας ημών Ευκλείας.
Εν τω οίκω τούτω την παρελθούσαν Κυριακήν, επέτειον της εθνικής ημών Παλιγγενεσίας, προσήρχοντο διάφοροι όμιλοι ανθρώπων , ευλαβώς ασπαζομένων την χείρα του καπετάν Γιάννη και ακούοντες των λόγων αυτού, οίτινες ήσαν ζώσα ιστορία των ενδόξων κατορθωμάτων του. Οι πολλοί των κατοίκων του άστεως συνέρρεον εις το Πολυτεχνείον, ίνα ίδωσι την έκθεσιν των κειμηλίων του ιερού αγώνος άτινα η επιτροπή φρόνιμον να τιμήση πατρικώς. Αλλ' οι ολίγοι προσήρχοντο εις τον ένδοξον εν τη πτωχεία αυτού οίκον του γέροντος πυρπολητού, ως οι ευσεβείς χριστιανοί εις τον ναόν, διότι ναός είναι ο πενιχρός εκείνος οίκος, όστις τοιαύτην εγκλείει πολύτιμον ύπαρξιν".
Τίνος καρδία δεν αισθάνεται τους αγίους εκείνους και ιερούς παλμούς, όταν προ των ομμάτων αυτού είναι εκτεθειμένα, ουχί τα τρομπόνια και τα κανόνια, τα σπαθιά και τα άλλα του ιερού αγώνος, αλλ' αυτή αύτη η πολύτιμος ύπαρξις, ην η Ιστορία και το Εθνος ηδίκησαν.
Τοιούτους παλμούς ησθάνθην και εγώ μεταβάς εις τον οίκον του γεραρού πυρπολητού, μετά πολλών άλλων, εν οις και ο φίλος συντάκτης της "Νεμέσεως" κ.Γ.Βαλασόπουλος, όστις πρώτος αυτός κατέστησε γνωστήν την εν τω κόσμω τούτω ύπαρξιν του Θεοφιλόπουλου ή Καραβόγιαννου". (Αιολικά Γράμματα,Γ.Βαλέτας).