Βαγγέλης Αλμπάνης στο airetos.gr: Η Αυτοδιοίκηση του αύριο – εμπιστοσύνη, διαφάνεια, καινοτομία

Η Τοπική Αυτοδιοίκηση αποτελεί θεμέλιο της δημοκρατίας, της ανάπτυξης και της κοινωνικής συνοχής. Κι όμως, δεκαπέντε χρόνια μετά τη μεγάλη μεταρρύθμιση του “Καλλικράτη”, η πραγματικότητα δείχνει ότι απέχουμε ακόμη πολύ από την ουσιαστική αυτονομία που οραματίστηκαν όσοι πίστεψαν βαθιά στην Αυτοδιοίκηση.

Το κεντρικό κράτος εξακολουθεί να συγκεντρώνει εξουσίες. Οι Περιφέρειες και οι Δήμοι ασφυκτιούν μέσα σε ένα πλέγμα θεσμικών περιορισμών, οικονομικών εξαρτήσεων και γραφειοκρατικών αγκυλώσεων. Κι ενώ οι κοινωνίες αλλάζουν ραγδαία, η διοίκηση παραμένει δεμένη με τα εργαλεία του χθες.

Χρειαζόμαστε ένα νέο όραμα που να βασίζεται 

• στη μεταφορά αρμοδιοτήτων και πόρων προς τις Περιφέρειες και τους Δήμους,
• στην ενίσχυση της πολυεπίπεδης διακυβέρνησης,
• στη διαφάνεια και τη λογοδοσία,
• και στην ουσιαστική αξιοποίηση της ψηφιακής τεχνολογίας.

Η Αυτοδιοίκηση πρέπει να γίνει πιο ισχυρή, πιο αποτελεσματική και πιο κοντά στον πολίτη. Όχι με ευχολόγια, αλλά με πράξεις. Και σίγουρα ο εκλογικός νόμος είναι τελευταίος στη λίστα των πραγματικών προτεραιοτήτων.

Οικονομική αυτοτέλεια και νέα εργαλεία λογοδοσίας

Η πρόταση που επανήλθε από την Τράπεζα της Ελλάδος για απόδοση του ΕΝΦΙΑ στους Δήμους και στις Περιφέρειες κινείται στη σωστή κατεύθυνση. Θα μπορούσε να φέρει επανάσταση στον τρόπο που λογοδοτούμε στους πολίτες, στο πώς κάθε ευρώ μετατρέπεται σε έργο, υπηρεσία ή κοινωνική πολιτική. Αλλά για να γίνει αυτό πράξη, χρειάζεται πολιτικό θάρρος, τεχνική ωριμότητα και ένα νέο δημοσιονομικό πλαίσιο που να εμπιστεύεται την Αυτοδιοίκηση.

Έρευνα, καινοτομία και τοπική ανάπτυξη

Η σύγχρονη Περιφέρεια δεν είναι απλώς διαχειριστικός φορέας έργων· οφείλει να γίνει κόμβος έρευνας, καινοτομίας και τεχνολογικής μετάβασης. Οι Περιφέρειες μπορούν να λειτουργήσουν ως γέφυρα ανάμεσα στα πανεπιστήμια, τα ερευνητικά κέντρα και τις επιχειρήσεις, αξιοποιώντας τα εργαλεία του νέου ΕΣΠΑ και του Ταμείου Ανάκαμψης. Με στοχευμένες δράσεις για ψηφιακές υποδομές, πράσινες τεχνολογίες, αγροδιατροφική και βιομηχανική καινοτομία, μπορούμε να δημιουργήσουμε τοπικά οικοσυστήματα ανάπτυξης που παράγουν απασχόληση, γνώση και εξωστρέφεια. Η Αυτοδιοίκηση μπορεί και πρέπει να γίνει κινητήριος δύναμη του παραγωγικού μετασχηματισμού της χώρας.

Η ψηφιακή μετάβαση ως μοχλός εξυγίανσης και αποτελεσματικότητας 

Η ψηφιακή μετάβαση δεν είναι πολυτέλεια, αλλά προϋπόθεση επιβίωσης για την Αυτοδιοίκηση του 21ου αιώνα. Η πλήρης μετάβαση σε ηλεκτρονική διαχείριση εγγράφων και αποφάσεων, η δημιουργία ολοκληρωμένων ψηφιακών ΚΕΠ με εξυπηρέτηση χωρίς φυσική παρουσία, η ανάπτυξη εφαρμογών για την άμεση επικοινωνία πολιτών και ΟΤΑ, καθώς και η απλοποίηση των διαδικασιών και η διάχυση ανοιχτών δεδομένων δεν αποτελούν απλώς στόχους, αλλά θεμελιώδεις όρους για μια αποτελεσματική, διαφανή και φιλική προς τον πολίτη αυτοδιοίκηση. Ωστόσο, πρέπει να μιλήσουμε με ρεαλισμό: οι Οργανισμοί Τοπικής Αυτοδιοίκησης εξακολουθούν να αντιμετωπίζουν ανεπαρκείς ή πεπαλαιωμένες ψηφιακές υποδομές, έλλειψη εξειδικευμένου προσωπικού στις νέες τεχνολογίες και καθυστερήσεις στην έκδοση κανονιστικών πράξεων. Αν δεν επενδύσουμε αποφασιστικά στο ανθρώπινο δυναμικό και στις δεξιότητές του, καμία πλατφόρμα και κανένα πληροφοριακό σύστημα δεν θα μπορέσει να αποδώσει πραγματικά.

Τα έσοδα του Κ.Ο.Κ. ανήκουν εκεί όπου υπάρχει ευθύνη και έργο

Η πρόσφατη εξέλιξη με την αφαίρεση των εσόδων από τις παραβάσεις του Κ.Ο.Κ. από την Αυτοδιοίκηση κινείται στην εντελώς αντίθετη κατεύθυνση: αφαιρεί πόρους από εκείνους που έχουν την ευθύνη της συντήρησης και της ασφάλειας του οδικού δικτύου. Αν η Αυτοδιοίκηση συντηρεί και βελτιώνει τους δρόμους, πρέπει και να εισπράττει τα έσοδα από τις οδικές παραβάσεις, ώστε να τα επανεπενδύει στην οδική ασφάλεια και τις τοπικές υποδομές, όχι να τιμωρείται θεσμικά για την αποτελεσματικότητά της.

Από την εξάρτηση στην εμπιστοσύνη

Είναι ώρα να ξεπεράσουμε το συγκεντρωτικό μοντέλο διοίκησης που υπονομεύει την Αυτοδιοίκηση. Να καθιερωθεί στην επόμενη Συνταγματική Αναθεώρηση η θεσμική και οικονομική αυτοτέλεια των Περιφερειών, με σαφή οριοθέτηση αρμοδιοτήτων, σταθερούς πόρους και ελεγκτικούς μηχανισμούς λογοδοσίας. Να δοθεί χώρος στις Περιφέρειες να αναπνεύσουν, να σχεδιάσουν, να καινοτομήσουν.

Η Τοπική Αυτοδιοίκηση δεν μπορεί να προχωρήσει με τα εργαλεία του χθες για να αντιμετωπίσει τις προκλήσεις του αύριο. Αν θέλουμε ισχυρές Περιφερειακές και Δημοτικές Αρχές, αν θέλουμε κοινωνίες που να αναπτύσσονται ισόρροπα και δίκαια, τότε πρέπει να στηρίξουμε έμπρακτα την Αυτοδιοίκηση: με αποκέντρωση αρμοδιοτήτων, με οικονομική αυτοτέλεια, με εμπιστοσύνη και ελευθερία να σχεδιάσουμε το μέλλον μας.

Η Αυτοδιοίκηση δεν είναι εμπόδιο στο κράτος, είναι το πιο ζωντανό κομμάτι του. Αρκεί να της το επιτρέψουμε.

Αλμπάνης Ευάγγελος

Δρ. Φυσικής – Ερευνητικός Συνεργάτης ΕΚΕΦΕ “ΔΗΜΟΚΡΙΤΟΣ”

Περιφερειακός Σύμβουλος Αττικής

Παράταξη: Γιάννης Σγουρός – Αττική Ανεξάρτητη Αυτοδιοίκηση

Μέλος Δ.Σ. Ένωσης Περιφερειών Ελλάδας

Παράταξη ΕΝΠΕ: Περιφερειακό Αυτοδιοικητικό Κίνημα