Παναγιώτης Καρκατσούλης στο airetos: Ορθολογισμός και ανορθολογισμός στην αντιμετώπιση των φυσικών καταστροφών

Με εντυπωσιάζει, κάθε φορά, που εκδηλώνονται καταστροφές (πχ πυρκαγιές) το εύρος αποδοχής του κεντρικού αφηγήματος της εξουσίας ότι δεν υπάρχει κοινωνική και πολιτική παρά μόνον ατομική ευθύνη γι αυτές.

Κυβέρνηση και ΜΜΕ διανθίζουν αυτή τη βασική τους θέση επαναλαμβάνοντας τον εντυπωσιασμό τους από την ένταση της κλιματικής αλλαγής, εξαίροντας τις «ηρωϊκές» προσπάθειες όλων όσων εμπλέκονται στην αντιμετώπισή τους και ολοκληρώνοντας την εικόνα με αλλόφρονες κατοίκους που έχουν καεί τα σπίτια τους και η περιουσία τους.

Το αφήγημα και η σκηνοθέτησή του παραμένουν αναλλοίωτα στο χρόνο. Επαναλαμβάνονται με θρησκευτική ακρίβεια και στοιχειοθετούν μια κανονιστική προσδοκία, δηλαδή, μια προσδοκία που παραμένει ισχυρή, ακόμη κι όταν διαψεύδεται επίμονα και συστηματικά από την πραγματικότητα.

H φρίκη των πυρκαγιών δεν διαψεύδεται ποτέ. Θα προκαλούν πάντα τρόμο και δέος, άρα, εκπληρώνουν τη βασική προϋπόθεση για να αποτελούν «είδηση» πρώτης γραμμής.

Εξ ίσου φρίκη προκαλεί και η πρόθεση εμπρησμού στα εναπομείναντα δάση μας από ορισμένους συμπολίτες μας. Η πραγματικότητα, όμως, είναι διαφορετική και επιτάσσει την εφαρμογή αποτελεσματικών δημόσιων πολιτικών που μπορούν να αντιμετωπίσουν τα προβλήματα που ανακύπτουν. Όταν, για παράδειγμα, ελάχιστοι από εκείνους που κατηγορούνται για εμπρησμό (2.796 στα είκοσι τελευταία χρόνια) παραπέμπονται στο ακροατήριο και σε ακόμη λιγότερους επιβάλλεται κάποια ποινή (74) είναι αναγκαίο να επαναπροσδιοριστεί η αντικειμενική υπόσταση του εγκλήματος και η συνακόλουθη ποινή, να εκπαιδευτούν οι διωκτικές αρχές καλύτερα σε σχέση με την τεκμηρίωση του εγκλήματος, να δοθούν οι δυνατότητες στους πολίτες να καταγγέλουν και να βοηθούν τις αρχές να εντοπίζουν τους παραβάτες.

Όταν το ΑΙΓΙΣ, το εθνικό πρόγραμμα πολιτικής προστασίας που ανέρχεται στο υπέρογκο (για το μέγεθος της χώρας) ποσό των 2.077.494.365 ευρώ κατανέμει 1.322.037.079 ευρώ για επιχειρησιακό εξοπλισμό, ενώ για την αναβάθμιση των υποδομών και εγκαταστάσεων πολιτικής προστασίας προβλέπει μόνον 216.101.632 και για τα συστήματα έγκαιρης προειδοποίησης 346.264.004 ευρώ, πρέπει να υπάρξουν λεπτομερείς και αξιόπιστες αξιολογήσεις των συνεπειών αυτής της απόφασης που θα επιβεβαιώνουν η θα διαψεύδουν την ορθότητά της.

Η Ελλάδα με 14.040 πυροσβέστες, 3.654 πυροσβεστικά οχήματα και 89 εναέρια μέσα έχει, μακράν όλων των κρατών μελών της ΕΕ, την ισχυρότερη δύναμη κρούσης στο πεδίο. Αποτελέσματα, όμως αντίστοιχα δεν έχει. Κι αυτό δεν συμβαίνει μόνον σήμερα, αλλά συνέβη και πέρυσι και προπέρισυ.
Η στρατηγική της επικέντρωσης στην επιχειρησιακή αντιμετώπιση των καταστροφών αντί εκείνης που εστιάζει στην πρόληψη δεν έχει, όμως, αποδώσει τα αναμενόμενα, όπου επιχειρήθηκε. Γι αυτό, χώρες πολύ μεγαλύτερες από την Ελλάδα, (βλ. Γαλλία) διαθέτουν υποπολλαπλάσια ποσά για την καταστολή αλλά διαθέτουν πολύ καλύτερα οργανωμένες και στελεχωμένες υπηρεσίες πολιτικής προστασίας και ακμάζουσες κοινωνίες πολιτών.

Στην Ελλάδα υπάρχει μια απίστευτη ένδεια των αντίστοιχων μονάδων, θηριώδης γραφειοκρατία και υπανάπτυκτη κοινωνία πολιτών. Ένα μόνο παράδειγμα αρκεί: Στις 6/5/2022 αποφασίστηκε η επαναφορά της δασικής υπηρεσίας στο Υπουργείο περιβάλλοντος και ενέργειας, μια απόφαση σωστή επί της αρχής. Δημιουργήθηκε, κατά την πάγια πολιτικο-διοικητική πρακτική της χώρας μας, μια ad hoc δομή, η ΓΓ Δασών στην οποία έπρεπε να υπαχθούν 3000 στελέχη των δασικών υπηρεσιών που βρίσκονταν στις αποκεντρωμένες διοικήσεις. Η επιμονή μας σε μοντέλα οργάνωσης ξεπερασμένα και ατελέσφορα είχε ως αποτέλεσμα η διαδικασία της μεταφοράς και ένταξης να διαρκέσει δύο ολόκληρα χρόνια!

Αντί, όμως, να υπάρξει μια ψύχραιμη καταγραφή, ανάλυση και αποτίμηση της πραγματικότητας, των ελλείψεων, των εναλλακτικών και, εν τέλει, εκείνων των επιλογών που μπορούν να μας οδηγήσουν σ’ ένα καλύτερο αποτέλεσμα, υπάρχει μια ανεξήγητη επιμονή στην υποστήριξη του λάθους.

Αντί του σχεδιασμού μιας ορθολογικής πολιτικής παρουσιάζονται, και μάλιστα από την πολιτική ηγεσία του αρμόδιου υπουργείου, σενάρια και εικασίες με βάση τις οποίες αναζητούνται σκοτεινές δυνάμεις που προκαλούν τις καταστροφές, ακολουθώντας την γραφικότητα του αλήστου μνήμης «στρατηγού άνεμου».

Είναι χρέος όσων πιστεύουν ότι η διακυβέρνηση είναι αποτελεσματική όταν λύνει τα προβλήματα, να τοποθετήσουν στη θέση εκείνων που ούτε μπορούν ούτε θέλουν, εκείνους που θέλουν και μπορούν να το κάνουν.